پارگی مینیسک زانو یکی از شایع‌ترین آسیب‌های زانو است که به دلیل چرخش ناگهانی، یا فشار بیش از حد روی زانو اتفاق می‌افتد. مینیسک غضروفی است که بین استخوان ران و ساق پا قرار دارد و به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند. هر گونه آسیب در این قسمت می‌تواند منجر به درد، تورم، قفل‌شدن زانو، احساس ناپایداری و کاهش دامنه حرکتی شود. پارگی مینیسک زانو بر اساس شدت به ۳ دسته تقسیم می‌شود؛ پارگی درجه ۱ و ۲ معمولا با درمان غیرجراحی بهبود پیدا می‌کند، اما درمان پارگی کامل یا درجه ۳ مینیسک زانو در بیشتر موارد به جراحی نیاز دارد.
چطور بفهمم دچار پارگی مینیسک زانو شده‌ام؟
یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای تشخیص اینکه فرد دچار پارگی مینیسک زانو شده است یا علائم او به مشکل دیگری در زانو مربوط می‌شود، بررسی علائم است. علائم پارگی مینیسک زانو با توجه به شدت آن می‌تواند متفاوت باشد اما به طور کلی موارد زیر، رایج‌ترین نشانه‌های این آسیب هستند.
- درد زانو: درد معمولا در قسمت داخلی یا خارجی زانو احساس می‌شود و هنگام فعالیت‌هایی مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله یا خم کردن زانو بیشتر می‌شود.
- تورم زانو: چند ساعت بعد از آسیب ممکن است زانو متورم و گاهی داغ شود.
- محدودیت حرکتی: خم و صاف کردن زانو دشوار می‌شود و دامنه حرکتی کاهش پیدا می‌کند.
- قفل شدن یا گیر کردن زانو: گاهی زانو در یک وضعیت گیر می‌کند و حرکت آن سخت یا غیرممکن می‌شود.
- احساس ناپایداری: ممکن است فرد احساس کند زانوی او خالی می‌کند یا توان تحمل وزن بدن او را ندارد.
البته برخی از این علائم می‌توانند در اثر مشکلات دیگری هم ایجاد شوند و همیشه نشانه قطعی پارگی مینیسک نیستند. به همین دلیل درصورت بروز درد یا ورم در زانو بعد از ضربه، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی علائم و گاهی با گرفتن تست پارگی مینیسک زانو و همچنین ام آر آی زانو، تشخیص دقیق را انجام می‌دهد.
انواع پارگی مینیسک زانو (براساس شدت)
پارگی مینیسک همیشه به یک اندازه نیست و شدت آن می‌تواند از آسیب‌های خفیف تا پارگی کامل متفاوت باشد. هر درجه از پارگی، علائم مخصوص به خود را دارد و به درمان متفاوتی نیاز پیدا می‌کند.
جدول زیر، علائم و درمان‌های هر نوع پارگی مینیسک زانو را به طور خلاصه به شما نشان می‌دهد.
| نوع پارگی | علائم اصلی | درمان اصلی |
|---|---|---|
| خفیف (جزئی) |
درد و ورم ملایم، خشکی یا ناراحتی هنگام خم‌کردن زانو | استراحت، یخ‌گذاری، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی سبک |
| متوسط | درد و ورم قابل توجه، محدودیت حرکت و گاهی قفل شدن زانو | فیزیوتراپی تخصصی، زانوبند، در برخی موارد تزریق یا آرتروسکوپی محدود |
| شدید (کامل) |
درد شدید، قفل شدن یا خالی کردن زانو، ناتوانی در حرکت طبیعی | جراحی ترمیم یا برداشتن بخش آسیب‌دیده مینیسک |
پارگی خفیف (جزئی)
پارگی خفیف یا جزئی مینیسک زانو (گرید ۱) یعنی فقط بخش کوچکی از غضروف مینیسک دچار آسیب شده و بقیه ساختار آن سالم است. این وضعیت معمولاً در اثر پیچ خوردن یا فشار ناگهانی به زانو در ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال و کوهنوردی ایجاد می‌شود. همچنین در سنین بالاتر یا در افرادی که آرتروز دارند هم دیده می‌شود، چون بافت مینیسک به مرور ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر می‌شود.
علائم
در این مرحله، چون آسیب به مینیسک زانو محدود است و پارگی کامل ایجاد نشده، علائم هم معمولاً ملایم و قابل تحمل هستند و بیشتر موقع فعالیت‌های خاص ظاهر می‌شوند.
- درد خفیف و موضعی: بیشتر در قسمت داخلی یا خارجی مفصل زانو احساس می‌شود و با استراحت کاهش پیدا می‌کند.
- ورم خفیف: ممکن است پس از چند ساعت یا روزهای ابتدایی پس از آسیب ظاهر شود.
- احساس خشکی یا گرفتگی ملایم: به‌ویژه پس از نشستن طولانی‌مدت یا هنگام تغییر وضعیت ناگهانی.
- درد هنگام حرکات خاص: مانند خم‌کردن زیاد زانو یا چرخش ناگهانی پا.
- صداهای خفیف: گاهی صدای تق‌تق یا خش‌خش شنیده می‌شود، بدون ایجاد درد شدید.
- کاهش جزئی قدرت زانو: احساس ضعف یا ناپایداری خفیف در پا هنگام فعالیت‌های سنگین‌تر.
درمان پارگی خفیف مینیسک زانو
پارگی گرید ۱ یا خفیف مینیسک معمولاً با مراقبت درست، استراحت و انجام ورزش‌های مخصوص برای پارگی مینیسک زانو بهبود پیدا می‌کند و نیازی به جراحی یا حتی فیزیوتراپی تخصصی ندارد. هدف اصلی در این مرحله این است که درد و ورم کنترل شود، مینیسک آسیب‌دیده فرصت ترمیم داشته باشد و عضلات اطراف زانو در اثر استراحت، ضعیف نشوند.
-
تنظیم فعالیت‌ها
لازم است حرکات سنگین مثل دویدن، پرش یا ورزش‌های پرفشار کنار گذاشته شود. در عوض، پیاده‌روی کوتاه روی سطح صاف اشکالی ندارد. نشستن طولانی‌مدت روی زمین یا حالت‌هایی مثل چهارزانو و چمباتمه، فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند و بهتر است از انجام آن‌ها پرهیز شوند. -
استفاده درست از کمپرس سرد
گذاشتن کیسه یخ با یک لایه پارچه نازک روی زانو به مدت ۱۵ دقیقه، بهترین راه برای کاهش التهاب است. این کار به‌ویژه در دو روز اول، هر چند ساعت یک بار باید تکرار شود. البته استفاده طولانی‌تر از ۲۰ دقیقه می‌تواند به پوست آسیب بزند. -
ورزش‌های ساده و ایمن
حرکات ملایمی مثل بالا آوردن پا در حالت صاف یا انقباض بدون حرکت عضله ران، کمک می‌کنند عضلات قوی بمانند و فشار کمتری روی مینیسک وارد شود. البته این تمرین‌ها باید با به تجویز پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شوند و در صورت بروز درد، متوقف شوند. -
استفاده از زانوبند
بستن زانوبند یا بانداژ کشی می‌تواند ورم را کمتر کند و حس ثبات بیشتری به مفصل بدهد. البته بستن باید محکم ولی نه بیش از حد باشد؛ به‌طوری‌که یک انگشت بین زانو و زانوبند جا بگیرد.
مطالعه بیشتر: انواع زانوبند برای زانودرد
-
بالا نگه داشتن پا
گذاشتن بالش زیر پا هنگام استراحت باعث می‌شود زانو کمی بالاتر از سطح قلب قرار گیرد و ورم سریع‌تر کاهش پیدا کند.
پارگی متوسط
پارگی متوسط مینیسک زانو (گرید ۲) یعنی آسیب از حالت سطحی و خفیف فراتر رفته و غضروف زانو ترک‌های عمیق‌تری برداشته است. در این مرحله دیگر نمی‌توان آن را یک مشکل ساده یا گذرا دانست، چون اگر رسیدگی به موقع انجام نشود ممکن است وضعیت بدتر شود و به سمت پارگی کامل پیش برود.
علائم
در پارگی متوسط مینیسک زانو، خطوط پارگی در بافت مینیسک گسترش بیشتری دارند اما هنوز تکه‌ای از مینیسک جدا نشده است. علائم معمولاً شدیدتر و مداوم‌تر از نوع خفیف هستند.
- درد متوسط و پایدارتر: حتی در فعالیت‌های روزمره مانند بالا رفتن از پله یا پیاده‌روی طولانی حس می‌شود.
- تورم محسوس و مکرر: ورم معمولاً سریع‌تر ایجاد می‌شود و ممکن است به دفعات تکرار شود.
- خشکی و محدودیت حرکتی قابل توجه‌تر: خم و راست‌کردن کامل زانو دشوارتر می‌شود.
- درد در حرکات عادی: مانند نشستن و برخاستن، یا حتی چرخاندن ملایم پا.
- صداهای واضح‌تر: تق‌تق یا خش‌خش با حرکت زانو همراه است و ممکن است همراه با درد باشد.
- احساس ناپایداری یا ضعف بیشتر: گاهی فرد احساس می‌کند زانو “تاب نمی‌آورد”.
درمان پارگی متوسط مینیسک زانو
درمان پارگی متوسط مینیسک زانو فرایند تخصصی‌تری دارد چون هم درد و ورم بیشتر است و باید کنترل شود، و هم باید فورا جلوی پیشرفت آسیب به سمت پارگی کامل را گرفت. بیشتر بیماران در این مرحله همچنان بدون جراحی بهبود پیدا می‌کنند، اما انجام فیزیوتراپی تخصصی و استفاده از زانوبند اهمیت دارد.
مطالعه بیشتر: سلول‌درمانی مشکلات زانو
-
کاهش فشار روی زانو
فعالیت‌های سنگین باید متوقف شوند. حتی در پیاده‌روی طولانی یا بالا رفتن مکرر از پله، درد می‌تواند تشدید شود، پس بهتر است این حرکات محدود شوند. اگر شغل یا زندگی روزمره فرد نیاز به ایستادن زیاد دارد، حتما باید زمان‌های استراحت بین کار در نظر گرفته شود. -
فیزیوتراپی تخصصی
در این مرحله انجام ورزش‌های سبک و ملایم کافی نیستند؛ در این مرحله نیاز به برنامه فیزیوتراپی هدفمند و زیر نظر فیزیوتراپیست وجود دارد. تمرین‌هایی مثل تقویت عضله چهارسر ران، حرکات تعادلی و اصلاح الگوی حرکتی کمک می‌کنند تا عضلات اطراف زانو تقویت شوند و فشار از روی مینیسک برداشته شود. -
داروهای ضدالتهاب و کنترل درد
مصرف داروهایی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن (طبق تجویز پزشک) می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. گاهی در صورت درد شدیدتر، تزریق دارو در مفصل توسط پزشک انجام می‌شود. -
استفاده از زانوبند تخصصی (زاپیامکس)
برخلاف پارگی خفیف که زانوبند بیشتر جنبه کمکی دارد، در پارگی متوسط استفاده منظم از زانوبند برای ثبات مفصل بسیار اهمیت دارد. انتخاب نوع زانوبند باید متناسب با شدت آسیب و توصیه پزشک باشد؛ اما نظرات درباره زانو بند زاپیامکس نشان داده‌اند که استفاده از زانوبند زاپیامکس در درمان بعد از پارگی مینیسک زانو نه‌تنها به پایداری زانو و کاهش دفعات خالی شدن زانو کمک کرده بلکه با استفاده از فناوری‌هایی مانند اولتراسوند و مادون قرمز، باعث کاهش التهاب، بهبود گردش خون و تسهیل حرکت مفصل هم شده است. -
محدودیت در حرکات خاص
حرکت‌هایی مثل پیچاندن ناگهانی زانو، دویدن روی سطح ناهموار یا نشستن طولانی‌مدت روی زانو، می‌تواند آسیب را تشدید کند. فرد حتما باید در طول درمان پارگی مینیسک زانو، از انجام این حرکت‌ها پرهیز کند.
پارگی شدید (کامل)
پارگی کامل یا پارگی درجه ۳ مینیسک زانو زمانی رخ می‌دهد که غضروف به طور کامل شکاف برداشته یا بخشی از آن جدا شده و در فضای مفصل جابه‌جا می‌شود. این وضعیت یکی از شدیدترین انواع آسیب مینیسک است و معمولاً به طور مستقیم بر توانایی حرکت و پایداری زانو اثر می‌گذارد. در این مرحله زانو ممکن است قفل کند یا حتی در ساده‌ترین کارهای روزانه عملکرد طبیعی نداشته باشد.
علائم
در پارگی کامل مینیسک زانو، بخشی از غضروف هم ممکن است جابه‌جا یا آزاد شود و به همین دلیل، فرد علائم شدیدتر و حتی ناتوان‌کننده را تجربه می‌کند.
- درد شدید و مداوم: تقریباً در همه فعالیت‌ها و حتی در حالت استراحت وجود دارد.
- تورم شدید و سریع: اغلب در ساعات اولیه پس از آسیب ظاهر می‌شود و ممکن است به صورت مکرر ادامه پیدا کند.
- قفل شدن زانو: ناتوانی در خم یا راست‌کردن کامل زانو به علت گیرکردن تکه پاره‌شده مینیسک.
- محدودیت حرکتی شدید: حرکت‌های ساده مانند نشستن، برخاستن یا راه رفتن به‌طور جدی مختل می‌شوند.
- صداهای خشن و دردناک: تق‌تق یا ساییدگی همراه با درد شدید و ناگهانی.
- احساس بی‌ثباتی واضح: زانو ممکن است هنگام راه رفتن یا ایستادن ناگهان خالی کند.
درمان پارگی کامل مینیسک زانو
پارگی کامل مینیسک معمولاً بدون جراحی بهبود پیدا نمی‌کند. در این حالت، بخشی از غضروف جدا یا جابه‌جا شده که باعث قفل شدن یا محدود شدن شدید حرکت می‌شود و فرد نمی‌تواند به زندگی روزمره خود برگردد. بنابراین درمان باید سریع و دقیق دنبال شود تا از آسیب بیشتر به مفصل و بروز آرتروز زودرس جلوگیری شود.
-
مداخله جراحی (آرتروسکوپی)
در بیشتر بیماران، جراحی آرتروسکوپی برای ترمیم یا در صورت نیاز برداشت بخش آسیب‌دیده مینیسک انجام می‌شود. تصمیم‌گیری درباره ترمیم یا برداشت، به سن بیمار، محل پارگی و سلامت بافت بستگی دارد. دوران نقاهت عمل مینیسک زانو -
توانبخشی پس از جراحی
بخش مهم درمان، توانبخشی بعد از عمل است. فیزیوتراپی شامل تمرین‌های تقویتی، حرکات کششی و آموزش الگوی صحیح حرکت است تا زانو دوباره عملکرد طبیعی پیدا کند. پایبندی به برنامه توانبخشی، موفقیت عمل را چند برابر افزایش می‌دهد. -
کنترل درد و التهاب
در روزهای ابتدایی پس از جراحی، داروهای ضدالتهاب، یخ‌گذاری منظم و بالا نگه داشتن پا برای کاهش ورم توصیه می‌شود. -
بازگشت تدریجی به فعالیت‌ها
زانو بعد از پارگی کامل و جراحی نیاز به زمان کافی برای ترمیم دارد. بازگشت به فعالیت‌های ورزشی یا شغلی باید مرحله‌به‌مرحله و تحت نظر پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شود.
اگر پارگی مینیسک زانو درمان نشود…
اگر پارگی مینیسک زانو درمان نشود، آسیب به مرور زمان بدتر می‌شود و می‌تواند مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. در ابتدا ممکن است فقط درد یا ورم خفیف باشد، اما با گذشت زمان پارگی بزرگ‌تر می‌شود و زانو بیشتر قفل می‌کند یا دامنه حرکتی محدودتر می‌شود. همچنین بخش‌های آسیب‌دیده مینیسک مثل تیغه به مفصل گیر می‌کنند و باعث ساییدگی غضروف و شروع آرتروز زودرس می‌شوند. در نتیجه فرد در سنین پایین‌تر با درد مزمن، خشکی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره روبه‌رو خواهد شد.
سوالات متداول
علائم پارگی رباط صلیبی و مینیسک چیست؟
پارگی مینیسک بیشتر باعث درد موضعی، قفل شدن و صدای زانو می‌شود؛ اما پارگی رباط صلیبی معمولاً با صدای “تق” ناگهانی، ورم شدید و احساس خالی کردن زانو همراه است.
آیا پارگی مینیسک خودبه‌خود درمان می‌شود؟
خیر، پارگی واقعی ترمیم نمی‌شود؛ اما در موارد خفیف، با استراحت و درمان حمایتی علائم کنترل شده و زانو عملکرد طبیعی‌تری پیدا می‌کند.
آیا پارگی مینیسک نیاز به عمل دارد؟
فقط پارگی‌های شدید، بزرگ یا آن‌هایی که باعث قفل شدن زانو می‌شوند نیاز به جراحی دارند؛ بیشتر پارگی‌های خفیف با درمان غیرجراحی کنترل می‌شوند.
آیا پیاده‌روی برای پارگی مینیسک زانو ضرر دارد؟
پیاده‌روی سبک معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما راه رفتن طولانی یا روی سطوح ناهموار می‌تواند علائم را تشدید کند.
خطرات پارگی مینیسک زانو چیست؟
درمان‌نکردن پارگی می‌تواند باعث بدتر شدن آسیب، فرسایش غضروف مفصل و در نهایت آرتروز زودرس زانو شود.
درمان پارگی مینیسک طب سنتی چیست؟
در طب سنتی بیشتر از داروهای گیاهی ضدالتهاب، روغن‌مالی و کمپرس گرم استفاده می‌شود، اما این روش‌ها جایگزین درمان علمی نیستند و فقط نقش کمکی دارند.
عوارض بعد از عمل مینیسک زانو چیست؟
عوارض احتمالی شامل تورم و درد موقت، خشکی یا محدودیت حرکت زانو و در موارد نادر عفونت یا لخته خون است که معمولا با توانبخشی و مراقبت درست کنترل می‌شوند.
عمل مینیسک زانو چند ساعت طول می‌کشد؟
جراحی آرتروسکوپی مینیسک معمولاً حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان می‌برد، اما با آماده‌سازی قبل از عمل و ریکاوری بعد از آن، بیمار چند ساعت در بیمارستان می‌ماند.
تمرینات بعد از عمل رباط صلیبی و مینیسک کدام است؟
تمرین‌ها مرحله‌به‌مرحله شامل حرکات کششی برای بازگشت دامنه حرکتی، تمرین‌های تقویتی عضلات ران و ساق، و تمرین‌های تعادلی و حرکات ورزشی سبک هستند که زیر نظر فیزیوتراپیست انجام می‌شوند.
مدت زمان درمان مینیسک زانو چقدر طول می‌کشد؟
بسته به شدت آسیب، بین چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد؛ آسیب‌های خفیف طی ۴ تا ۸ هفته اما پارگی‌های شدید ممکن است چندماه بعد از جراحی و توانبخشی بهبود بیابند.
برای مراقبت‌های بعد از پارگی مینیسک زانو چه اقداماتی نیاز است؟
استراحت، استفاده از یخ، بستن زانو با زانوبند، مصرف داروهای ضدالتهاب و انجام فیزیوتراپی طبق دستور پزشک ضروری است.
