انحراف زانو یک وضعیت است که در آن زانو به جهتی ناهنجار از محور عمودی بدن خارج می‌شود. در شرایط طبیعی، زانو به صورت عمودی و متوازن با بقیه بدن قرار دارد. اما وقتی زانو به سمت داخل یا بیرون انحراف می‌کند، این ممکن است به دلیل مشکلاتی در استخوان‌ها، مفصل زانو، عضلات، بندها یا بافت‌های مهم اطراف زانو باشد.
گفته می‌شود که اگر زانو به سمت داخل انحراف کند، آن را “واروس زانو” یا “انحراف به داخل زانو” می‌نامند. و اگر زانو به سمت بیرون انحراف کند، آن را “والگوس زانو” یا “انحراف به بیرون زانو” می‌نامند.
انحراف زانو می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند، از جمله ناراحتی و درد، عدم ثبات زانو، خطر از دست دادن تعادل و کاهش فعالیت‌های روزمره.
تشخیص انحراف زانو یا کجی زانو به داخل و خارج چگونه است؟
تشخیص انحراف زانو نیازمند ارزیابی توسط یک پزشک متخصص است. این انحراف می‌تواند به صورت افقی (valgus) یا عمودی (varus) در زانو رخ دهد و ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد. باز روش‌های زیر استفاده کند:
- معاینه فیزیکی: پزشک شما را معاینه کرده و ممکن است از شما بخواهد تا در حالت‌های مختلفی زانو خود را حرکت دهید. این کار به پزشک کمک می‌کند تا عوارضی مانند یخچالی بودن زانو یا انحراف قابل تشخیص را مشاهده کند.
- تاریخچه بیماری: پزشک ممکن است سوالاتی درباره تاریخچه و شدت درد، علائم همراه، وقوع آسیب و یا حوادث قبلی مربوط به زانو بپرسد.
- تصویربرداری: ممکن است پزشک شما نیاز به انجام آزمون‌های تصویربرداری داشته باشد، مانند ایکس‌رای زانو یا آندوسکوپی. این تست‌ها به پزشک کمک می‌کند تا نقاط ضعف و انحرافات در ساختار زانو را تشخیص دهد.
فرم درخواست مشاوره رایگان
انحراف زانوی ضربدری (ایکس) چیست؟
انحراف زانوی ضربدری (ACL) یک آسیب شایع در زانو است که معمولاً در ورزشکاران رخ می‌دهد. ACL یک لیگامانت درون‌زانویی است که از قسمت پشتی فمور (استخوان ران) به تیبیا (استخوان ساق) متصل است. وظیفه اصلی آن حفظ استحکام زانو و جلوگیری از انحراف زیاد زانو به صورت حرکات غیرطبیعی است.
زمانی که ACL آسیب می‌بیند، معمولاً نتیجه یک ضربه شدید یا تغییر سمت ناگهانی در حرکت زانو است. عوامل دیگری مانند تمرینات ورزشی نادرست، قدرت ضعیف عضلات زانو و عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند عامل ایجاد ACL باشند.
علائم انحراف زانوی ضربدری شامل درد شدید، تورم، استحاله، کاهش قدرت و ثبات زانو می‌شود. تشخیص ACL معمولاً توسط پزشک ارتوپد صورت می‌گیرد که با استفاده از تاریخچه بیماری، بررسی جسمانی و ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، آرتروسکوپی یا MRI نیز در نظر بگیرد.
درمان ACL شامل ترکیبی از تقویت عضلات زانو، فیزیوتراپی، استراحت، استفاده از طب سنتی و در برخی موارد جراحی است. جراحی ACL به طور معمول شامل بازسازی لیگامانت است و پس از جراحی، بیمار نیاز به تمرینات تأهیلی و فیزیوتراپی دارد تا قدرت و ثبات زانو را بهبود بخشد.
درمان انحراف زانو شامل چه روش هایی می شود؟
انحراف زانو یا معمولاً به عنوان “نشستگی زانو” شناخته می‌شود، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. اما در ابتدا باید توجه داشته باشید که همه موارد انحراف زانو نیاز به درمان جراحی ندارند و در برخی موارد، تغییرات خودبخودی رخ می‌دهد. برای تشخیص صحیح و برنامه درمانی مناسب، پزشک متخصص مراجعه کنید. در ادامه، چندین گزینه درمانی رایج برای انحراف زانو ذکر می‌شود:
- فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی: فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود استحکام و پایداری آن کمک کند. تمرینات احتمالاً شامل تقویت عضلات ران و زانو، تعادل و کنترل حرکتی می‌شود.
- استفاده از کتانی‌ها یا بندهای زانو: استفاده از کتانی یا بند زانو ممکن است به پشتیبانی و استحکام زانو کمک کند و در برخی موارد، در کاهش درد و تسکین علائم موثر باشد.
- داروها و الگوهای تزریقی: ممکن است پزشک شما موافقت کند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) را به صورت خوراکی یا الگوهای تزریقی مؤثر درد به شما تجویز کند.
- تغییرات فعالیت: ممکن است پزشک شما توصیه کند تغییراتی در فعالیت‌های شما اعمال کنید، مانند توقف از فعالیت‌هایی که باعث درد و تنش زانو می‌شود و جایگزین کردن آنها با فعالیت‌های با کمترین ضربه و فشار بر زانو.
- در صورت لزوم، جراحی: در برخی موارد شدید انحراف زانو که با سایر روش‌های درمانی بهبود نمی‌یابد، پزشک می‌تواند جراحی را به عنوان گزینه در نظر بگیرد. جراحی ممکن است شامل تنظیم و تعادل مجدد ساختارهای داخلی زانو (مانند تنظیم لیگامانت‌ها) یا جایگزینی مفصل زانو باشد.
انحراف زانوی پرانتزی و علائم آن
انحراف زانوی پرانتزی به معنای اختلال در تمام یا بخشی از ساختار زانو است که به صورت پرانتزی شکل می‌گیرد. این اختلال ممکن است به علت عوامل مختلفی از جمله ضعف عضلات، آسیب‌های اسکلتی، مشکلات در ساختار زانو و یا عوامل دیگری رخ دهد.
علائم و نشانه‌های انحراف زانوی پرانتزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در منطقه زانو
- تورم و قرمزی در اطراف زانو
- محدودیت در حرکت زانو
- عدم استحکام و پایین آمدن زانو در هنگام حرکت
عقب زدگی زانو آیا نوعی از انحراف زانو است؟
عقب زدگی زانو ممکن است به اصطلاح “زانوی شانه” یا posterior knee pain اشاره کند. این عبارت به وجود خارج شدن ورم، درد و تورم در ناحیه پشتی زانو اشاره دارد. علل متعددی ممکن است برای عقب زدگی زانو وجود داشته باشد، از جمله:
- آسیب ناشی از ورزش: فعالیت‌هایی مانند دویدن، پرش و ورزش‌هایی که نیازمند فشرده‌سازی زیاد زانو هستند می‌توانند عامل ایجاد عقب زدگی زانو باشند.
- التهاب غشائی مفصل زانو (Bursitis): التهاب یکی از بورس‌ها، که ساختارهای نرمی را که پشت زانو قرار دارند، آسیب می‌رساند.
- شکستگی: شکستگی در استخوانهای زانو و یا کبودی شدید در این ناحیه می‌تواند عقب زدگی زانو را ایجاد کند.
- التهاب مفصل زانو (Arthritis): بیماری‌های التهابی مانند آرتروز (OA) و روماتوئید آرتریت (RA) می‌توانند عامل ظهور درد و تورم در ناحیه پشتی زانو باشند.
- آسیب نرم بافت: آسیب به رباط‌ها، منیسکوس‌ها یا بافت‌های دیگر پشت زانو ممکن است باعث عقب زدگی زانو شود.
روش های درمان انحراف زانو
انحراف زانو یک مشکل مربوط به ساختار زانو است که می‌تواند باعث عدم تعادل و درد در زانو شود. درمان این مشکل بستگی به شدت و نوع انحراف دارد. در ادامه، چند روش درمانی متداول برای انحراف زانو ذکر شده است:
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیکی و تمرینات تقویتی عضلات مهم زانو مانند عضلات ران و پا می‌تواند بهبودی را در موارد خفیف تسهیل کند. تمرینات طراحی شده توسط یک فیزیوتراپیست مجرب می‌تواند به شما کمک کند عضلات را تقویت کرده و استحکام زانو را بهبود بخشید.
- استفاده از باندهای زانو: استفاده از باندهای زانو یا بالابرای های زانو، که به عنوان محافظ و حمایت کننده زانو عمل می‌کنند، ممکن است در کاهش درد و بهبود تعادل زانو موثر باشد.
- تزریقات مفصلی: در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریقاتی از مواد ضد التهاب یا محلول‌های مشتق شده از هیالورونیک اسید را به داخل مفصل زانو تزریق کند. این تزریقات می‌تواند در کاهش التهاب، تسکین درد و بهبود حرکت زانو کمک کند.
- درمان دارویی: در صورت لزوم، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را تجویز کند تا درد و التهاب زانو را کنترل کند.
- جراحی: در موارد شدید و مقاوم درمانی، جراحی ممکن است به عنوان گزینه آخر مراجعه شود. انواع جراحی ممکن شامل تعادل سازی عضلات، ترمیم بافت زخمی یا تعویض مفصل زانو است.
آیا اصلاح و درمان انحراف زانو به جراحی نیاز دارد؟
جراحی اصلاح انحراف زانو یا جراحی اصلاح گردن زانو (Knee Realignment Surgery) یک روش جراحی است که برای درمان انحراف زانو استفاده می شود. انحراف زانو وقتی رخ می دهد که محور عمودی زانو به‌طور ناهمسان قرار بگیرد، به طور معمول به دلیل عوامل مختلفی مانند آسیب برخی از بافت های زانو، تغییرات ساختاری در استخوان ها یا لیگامانت ها و نقض آزادی حرکت عضلات است.
در جراحی اصلاح انحراف زانو، پزشک جراح تغییرات مناسبی در استخوان ها، بافت ها و لیگامانت های زانو ایجاد می کند تا محور عمودی زانو را به حالت صحیح تنظیم کند. این جراحی می تواند شامل برش و اصلاح بافت ها، تنظیم استخوان ها، بازسازی لیگامانت ها و استفاده از فیکساتورهای داخلی (مانند پلاک و مهره) برای ثابت سازی مناسب استخوان ها باشد.
هدف اصلی این جراحی، بهبود توازن و تنظیم محور عمودی زانو است تا عملکرد آن به حالت طبیعی بازگردد، علائم درد کاهش یابد و خطر ایجاد آسیب بیشتر به لیگامانت ها و بافت های زانو را بکاهد.
روش های پیشگیری از انحراف زانو
برای پیشگیری از انحراف زانو، مهم است که توجه به عوامل زیر را داشته باشید:
- تقویت عضلات: تقویت عضلات قوی پیرامون زانو (اعم از عضلات چهارسر ران و عضلات پشتی ران) می‌تواند استحکام و پایداری زانو را افزایش دهد و احتمال بروز انحراف را کاهش دهد. تمریناتی مانند اسکات، لانژ، تمرینات برخاستگی، و استفاده از وسایل تمرینی مثل توپ فوتبال و بالانسرها می‌توانند در تقویت عضلات کمک کنند.
- گرم کردن قبل از فعالیت: قبل از شروع هر فعالیت ورزشی، حتماً باید عضلات خود را گرم کنید. این کار شامل انجام تمرینات گرم‌کننده، مانند پیاده‌روی سریع یا دویدن آرام است که عضلات را آماده‌ی فعالیت ورزشی می‌کند.
- استفاده از تکنیک صحیح: در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی و حرکاتی مستلزم استفاده از تکنیک صحیح باشید. همچنین، از تکانه‌ها و حرکات ناگهانی خودداری کنید که می‌توانند باعث تماس نامناسب با زمین و ایجاد تنش بر روی زانو شوند.
- استفاده از وسایل حمایتی: در برخی ورزش‌ها و فعالیت‌های ورزشی می‌توان از وسایل حمایتی مثل زانوبندها یا باندهای پشت زانویی استفاده کرد. این وسایل می‌توانند استحکام و پایداری زانو را افزایش داده و خطر انحراف را کاهش دهند.
- استراحت و بهبود بعد از فعالیت: پس از فعالیت ورزشی، به بدن خود استراحت کافی بدهید و از روش‌های بهبودی مانند یخ‌گذاری و استراحت در نظر بگیرید. این کار به بازسازی عضلات و جلوگیری از آسیب دیدگی‌های بیشتر کمک می‌کند.
آیا هم تراز نبودن زانو با کف پا دلیل بر انحراف زانو است؟
در وضعیت عادی، زانو باید با کف پا هم تراز باشد. به عبارت دیگر، وقتی ایستاده یا راه می‌روید، قدام پاها باید به طور موازی با زانوها قرار گیرند و کف پاها روی زمین استوار شود.
با این حال، در برخی موارد خاص ممکن است وضعیت زانوها و کف پاها تغییر کند، مانند هنگام دویدن یا انجام فعالیت‌های ورزشی خاص. در برخی ورزش‌ها مانند بدنسازی یا حرکات یوگا، تمرکز بر روی وضعیت و موقعیت دقیق زانوها و کف پاها مهم است و ممکن است از حالت استاندارد متفاوت باشد.
